Temel Kavramlar
Okul, çocukların korunaklı yuvalarından çıkıp toplum içine girdikleri ilk yerdir ve çocukların ailelerinden sonra ilk formel sosyalleşme ortamıdır.
Gelişim döneminde “kriz” olarak nitelendirilebilecek bu durumun yaratacağı ruhsal ve sosyal sorunlar için çocuk desteklenmelidir.
Çocukluk dönemi, sağlıklı alışkanlıkların geliştirilmesi için de uygun bir dönemdir.
Okul sosyal hizmeti, sosyal hizmet mesleğinin geniş uygulama alanlarından biridir ve zorunlu eğitimin (JJR ve aydınlanma; Türkiye’de ise 1824’te II.Mahmut zamanında, 1997’de 8 yıl; 2012’de 4+4+4) uygulanmaya başlamasından itibaren öğrencilerin temel çocuk haklarından biri olan eğitim hakkından eşit bir şekilde faydalanması ve bu eğitim ve öğrenme hakları önündeki tüm engellerin kaldırılmasını kapsar.
Okulun, aile ve toplumla işbirliğinin geliştirilmesinde rol alan okul sosyal hizmet uzmanları ekolojik sistem perspektifinden çocukların yüksek yararını hedefler.
Çocukların gelişim süreci boyunca zamanlarının büyük bir kısmını okulda geçirdikleri dikkate alındığında, okullardaki koruyucu-önleyici (danışmanlık, eğitim, barınma, bakım, sağlık), destekleyici ve rehabilite edici müdahalelere ağırlık verilmesi gereklidir.
Ülkemizdeki eğitim sisteminin en önemli sorunu nedir? Öğrenmenin istenen ölçüde gerçekleşmiyor oluşudur. PISA sonuçları gibi veriler bunu kanıtlar niteliktedir. Öğrenme sorununun kaynaklarından bir kaçı ise okul erken terki ve devamsızlık sorunudur.
Sosyal hizmet, bireyin toplumsal işlevselliğini yerine getirmede bireye profesyonel destek sunan bir meslektir. Gerekli olan toplumsal kaynakları, mevcut ihtiyaç veya soruna yönelik olarak kullanır.
Çalışmalar, koruyucu-önleyici, eğitici-destekleyici, tedavi-rehabilite edici yönde yapılır.
Okul sosyal hizmeti, öğrencilerin eğitim etkinliklerini başarılı bir şekilde sürdürebilecekleri bir duruma gelmelerini sağlama hedefiyle okul ortamında faaliyet yürütülen bir sosyal hizmet uygulama alanıdır.
Okul sosyal hizmeti, Avusturya Hollanda Almanya İngiltere Macaristan ve Amerika Birleşik Devletleri gibi pek çok ülkede geniş bir uygulama alanına sahiptir.
Tarihsel sürece bakıldığında okul sosyal hizmeti yarım asırı aşkın bir süredir belirtilen yerlerde okul sosyal servis birimlerinde Sosyal hizmet uzmanlarının en temel uygulama alanları arasında yer almaktadır.
Okul Sosyal hizmet uzmanı, ruh sağlığı uzmanı olarak okul topluluğu bünyesinde sosyal ve duygusal gelişim lideri rollerini üstlenir.
Okul ortamında ekolojik, sistem ve güçlendirme yaklaşımlarını, gelişim kuramlarını ve terapötik yaklaşımları kullanır.
Öğrenci refahı, tanı testleri, risk altındaki öğrencilerle çalışma, sevk hizmetleri, çocukların uzaklaştırılması, koruma altına alınması, bağlantı kurma, problemlerin vurgulanması, öğrencilere, ebeveynlere ve topluma yardım etme gibi çeşitli hizmetleri gerçekleştirir.
Koruyucu önleyici işlevi ile okul çağındaki çocukların olası sorunlarını önlemeye çalışmak normal gelişim ve yaşam olayları konusunda öğrenci okul aileyi bilinçlendirmek ve ihtiyaç halinde aile bireylerine destek vermeyi amaçlanmaktadır.
Ailenin yaşadığı sorunların çözümünün yanı sıra aile bireylerinin birbirlerini daha iyi anlamalarını sağlayacak yeni beceriler kazandırmayı hedefler.
Okul sosyal hizmeti, aile ve toplumla çalışarak kriz müdahalesi, grup terapisi, çocuk ihmali ve istismarının tanımlanması ve rapor edilmesi, çeşitli kültürel ve ekonomik nüfus gruplarına içerme hizmetleri, eğitim politika sorunları gibi öğrenci topluluğunun sorunlarıyla ilgilenir.
Okul sosyal hizmet uzmanlarına neden ihtiyaç vardır?
Çocuklar bugün öğrenci olarak rollerini negatif etkileyen sosyal güçlerin mağdurlarıdır.
Aile, sürekli değişim içerisindedir ve aile stabil hale gelene dek öğrencilerin karşılanmayan fiziksel ve duygusal ihtiyaçların onların okulda öğrenme ve adapte olma becerilerini olumsuz etkileyecektir.
Okul, aile ve toplum arasındaki bağları güçlendiren okul sosyal hizmet uygulamaları çocuklara eşit öğrenme fırsatlarının sağlanması, eğitilmeleri ve öğrenmeleri karşısında her türlü engelin ortadan kaldırılmaya çalışılması ve akademik açıdan başarılarının artırılması için “çevresi içinde birey” yani “ekolojik yaklaşım”la uygun sosyal ortamlar hazırlanmasına yardımcı olur.
Bu amaçla okul ortamları ve bu ortamlar üzerinden aile ve topluma ulaşarak çeşitli araştırma ve uygulamalar gerçekleştirir. Okullar üzerinden çocuklar ve ailelerine, yoksulluk, sağlık ve eğitim ihtiyaçlarının giderilmesi ve bu ihtiyaçları nasıl gidereceklerine ilişkin bu aileleri ve okulları toplum kaynakları ile buluşturma gibi etkinlikleri kapsayan uygulama ve müdahalelerde bulunmak okul sosyal hizmeti kapsamında yer almaktadır.
Başka bir deyişle, okul sosyal hizmeti uygulaması, öğrencilerin okul performansına ve okul başarısına etki eden biyo-psiko-sosyal faktörlere odaklanarak yaşanan sorunların çözümü, gereksinim duyulan hizmetlerden yararlandırılması gibi hizmetleri yürütmek amacıyla okulda yer alır.
Bu uygulama, öğrencinin kendisi ve ailesiyle çalışarak öğrencinin akademik başarısızlık riskini azaltma, çocuğu/öğrenciyi sosyal işlevsel kılma, okul toplumuna uyumunu sağlama ve eğitimini yarıda bırakmasını önleyici tedbirler geliştirme konusunda sosyal hizmetin okul ortamlarında gerçekleştirilen özel bir uygulama alanıdır.